Μουσείο, Νομισματικό Αθηνών

Χάρη στη συλλογή του από 600.000 νομίσματα, θεωρείται ένα από τα πέντε σπουδαιότερα μουσεία του είδους του στον κόσμο. Ένα μέρος αυτής της πλούσιας συλλογής, μετά από πολύχρονη προετοιμασία, στεγάζεται από τις αρχές του 1999 σε ένα από τα ομορφότερα κτίρια της Αθήνας (Πανεπιστημίου 12). Το Ιλίου Μέλαθρον, σε αναγεννησιακό ρυθμό με νεοκλασικά στοιχεία, χτίστηκε από τον Ερνέστο Τσίλερ, από το 1870 έως το 1881, για να χρησιμεύσει ως κατοικία του πολυπράγμονα αρχαιόφιλου εμπόρου και ανασκαφέα της Τροίας Eρίκου Σλίμαν. Για την καλύτερη διαμόρφωση του κτιρίου και την εσωτερική του διακόσμηση κατέφθασαν στην Αθήνα οι καλύτεροι τεχνίτες της εποχής. Τα ψηφιδωτά δάπεδα, με γεωμετρικά σχήματα και απεικονίσεις ευρημάτων από τις Μυκήνες και την Τροία, φιλοτεχνήθηκαν από Ιταλούς ψηφοθέτες. Oι τοιχογραφίες και οι οροφογραφίες που κοσμούν τα ψηλοτάβανα δωμάτια είναι έργα του Σλοβένου ζωγράφου Γιούρι Σούμπιτς, με θέματα σκηνών από την καθημερινή ζωή στην Πομπηία και τις ανασκαφές του Σλίμαν. Η πολύχρονη αναπαλαίωση και προετοιμασία για τη στέγαση του μουσείου είχε σαν αποτέλεσμα να αναδειχθεί πάλι το ίδιο το κτίριο και να δημιουργηθεί στο εσωτερικό του ένας από τους πιο καλαίσθητους χώρους στο κέντρο της Αθήνας. Δικαίως, λοιπόν, η μόνιμη έκθεση αρχίζει από τη δεύτερη αίθουσα με την ιστορία του κτιρίου, του εμπνευστή του και του πρώτου του ιδιοκτήτη. Αυτή η αίθουσα, όπως και οι υπόλοιπες του μουσείου, είναι σχεδιασμένη με σύγχρονη μουσειακή αντίληψη και περιλαμβάνει για κάθε χρονική ή θεματική ενότητα, εκτός από τις προθήκες με τα νομίσματα, επεξηγηματικούς πίνακες με φωτογραφίες, σχέδια και έγγραφα, καθώς και έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή με οθόνη αφής με πρόσθετες πληροφορίες και τη δυνατότητα μεγέθυνσης των φωτογραφιών των εκθεμάτων. Σε αυτή την αίθουσα μπορείτε να μάθετε για την Ελλάδα και την Αθήνα στα τέλη του 19ου αι., για τη ζωή και το έργο του Σλίμαν και του Τσίλερ, για τον πρωτεργάτη της νομισματικής επιστήμης στην Ελλάδα Αχιλλέα Ποστολάκα, για τη νομισματική συλλογή του Σλίμαν, που δωρήθηκε στο μουσείο από τη σύζυγό του Σοφία, και για τη νομισματοκοπία της Τροίας, από όπου προέρχεται ένα μεγάλο μέρος αυτής της συλλογής. Σε δύο ιδιαίτερα καλαίσθητες ξύλινες προθήκες σε σχέδια του Τσίλερ εκτίθεται αυτή η σημαντική συλλογή του Σλίμαν, η οποία αποτελείται από 166 νομίσματα. Στη δεξιά πλευρά της επόμενης μεγαλοπρεπούς αίθουσας (τρίτη αίθουσα) θα έχετε την ευκαιρία να δείτε μέσα σε μια διπλή προθήκη δύο μεγάλα χάλκινα τάλαντα, που χρονολογούνται στα μέσα περίπου του 16ου αι. π.Χ. και προέρχονται από ναυάγιο στην Κύμη Ευβοίας, και μια συλλογή από σιδερένιους οβελούς που βρέθηκαν στις ανασκαφές του ναού της Ήρας στο Άργος. Tα σπάνια ευρήματα αυτής της προθήκης χρησιμοποιούνταν ως μονάδες βάρους και αξίας πριν την εμφάνιση των νομισμάτων, τον 7ο αι. π.Χ., στο βασίλειο της Λυδίας και στις ελληνικές πόλεις της Ιωνίας, στη σημερινή Μικρά Ασία. Η επόμενη ενότητα κατατοπιστικών κειμένων αναφέρεται στα μέταλλα ως μέσο συναλλαγής. Η αντίστοιχη προθήκη περιλαμβάνει διάφορα νομίσματα, από τις πρώτες απόπειρες κοπής τους μέχρι ισπανικά εσκούδος και αμερικανικά δολάρια. Aκολουθεί ένας πίνακας συγκριτικής θεώρησης της ελληνικής νομισματοκοπίας σε σχέση με άλλους λαούς· ένας άλλος πίνακας θα σας κατατοπίσει για τις τεχνικές παραγωγής και ένας τελευταίος για τα μέτρα προστασίας κατά των παραχαρακτών. Κάθε ένας από τους προαναφερόμενους πίνακες συνοδεύεται από την αντίστοιχη προθήκη με νομίσματα. Η αριστερή πλευρά της αίθουσας είναι αφιερωμένη στους θησαυρούς νομισμάτων που για αιώνες έκρυβε η ελληνική γη. Εδώ θα έχετε τη μοναδική ευκαιρία να θαυμάσετε το θησαυρό της Κορίνθου, που αποτελείται από 51 στατήρες και ένα χρυσό περιδέραιο και ο οποίος είχε μείνει θαμμένος για είκοσι πέντε αιώνες, από το 330 π.Χ. μέχρι το 1930, που ανακαλύφθηκε· το θησαυρό της Νάξου, που είχε αποκρυβεί το 150 π.Χ., για να βρεθεί το 1926· το θησαυρό της Κεφαλλονιάς· το θησαυρό από την ανασκαφή στην Πλατανιά Δράμας· το θησαυρό που θάφτηκε στην Όλυνθο Χαλκιδικής πριν την καταστροφή της πόλης από τον Φίλιππο Β`, τους θησαυρούς από το Μούλκι Κορινθίας και τη Μύρινα Καρδίτσας, καθώς και δύο μικρούς θησαυρούς από τον Άγιο Ιωάννη Ρέντη Αττικής και την Ακρόπολη των Αθηνών. Η τέταρτη αίθουσα αποτελείται από πέντε θεματικές ενότητες. Η πρώτη αφορά τη χρονική εξιστόρηση της νομισματοκοπίας των Αθηνών από το 560 π.Χ. μέχρι τον 1ο αι. π.Χ. και η επόμενη την εξέλιξη των νομισμάτων στα βασίλεια που ίδρυσε ο Μέγας Αλέξανδρος κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του στην Ανατολή. Μια ξεχωριστή ενότητα είναι αφιερωμένη στο σπήλαιο Κωρύκειον Άντρον, που βρίσκεται κοντά στους Δελφούς, όπου ανακαλύφθηκε μια μεγάλη συλλογή, και μια άλλη ενότητα στα νομίσματα των αποικιών των αρχαίων Ελλήνων στην Κάτω Ιταλία, στη Σικελία και στη Μικρά Ασία. Η τελευταία ενότητα αναφέρεται στην εξέλιξη της νομισματικής παραγωγής των συμμαχιών που δημιουργήθηκαν στο ελληνικό έδαφος. Εδώ παρουσιάζονται συγκριτικά στοιχεία για τα Κοινά των Ακαρνάνων, των Ηπειρωτών και των Θεσσαλών, για τη Δελφική Αμφικτυονία, και για την Ευβοϊκή, την Αιτωλική και την Αχαϊκή Συμπολιτεία. Στην πέμπτη αίθουσα αναπτύσσεται η θεματογραφία των νομισμάτων των πολιτισμών της λεκάνης της Μεσογείου κατά την αρχαιότητα. Oι ενότητες των εκθεμάτων και των πληροφοριών αρχίζουν με τα νομίσματα που απεικονίζουν έργα γλυπτικής και αποτελούν πολύτιμη μαρτυρία για όσα απ’ αυτά δε σώθηκαν, όπως το άγαλμα του Διός στην Oλυμπία, έργο του Φειδία, και το χάλκινο άγαλμα της Αθηνάς Προμάχου που είχε στηθεί στην Ακρόπολη μετά τη νίκη των Αθηναίων κατά των Περσών στον Μαραθώνα το 490 π.Χ. Στη συνέχεια υπάρχουν νομίσματα με εικονιστικές κεφαλές από τη Μακεδονία, τη Συρία, τη Μυσία, την Αίγυπτο και τη Βακτρία. Εδώ μπορείτε να δείτε τα διάσημα τετράδραχμα του Λυσιμάχου με τον Μέγα Αλέξανδρο ως Δία-Άμμωνα με διάδημα και κέρατα. Η επόμενη ενότητα αφορά τα νομίσματα με μυθολογικές παραστάσεις, όπως το νόμισμα που αναπαριστά την ένωση του Δία και της Ευρώπης ή αυτό με τον Τάλω, το χάλκινο ανθρωπόμορφο γίγαντα που κατασκεύασε ο θεός Ήφαιστος για το βασιλιά της Κρήτης Μίνωα. Ανάμεσα στα νομίσματα με απεικονίσεις οικοδομημάτων που αποτελούν την επόμενη ενότητα και κόπηκαν κυρίως μετά την κατάκτηση της Ελλάδας από τους Ρωμαίους, μπορείτε να δείτε ναούς, πύλες, αψίδες, τείχη, και σε ένα από αυτά την Ακρόπολη και το θέατρο του Διονύσου. Η τελευταία (έκτη) σειρά νομισμάτων της αίθουσας αντλεί τα θέματά της από την πανίδα και τη χλωρίδα. Εδώ παρουσιάζονται νομίσματα με ψάρια, ζώα και πτηνά, σύμβολα των πόλεων απ’ όπου προέρχονται, μεταξύ των οποίων η διάσημη γλαύκα των αθηναϊκών τετράδραχμων, το πρώτο διεθνές νόμισμα, κατασκευασμένο από άργυρο των μεταλλείων του Λαυρίου· νομίσματα με δέντρα, φυτά και καρπούς, καθώς και με μυθικά όντα, όπως ο Κένταυρος, ο Πήγασος, ο Γρύπας και η Χίμαιρα. Aφήνοντας την πέμπτη αίθουσα θα συναντήσετε μία αίθουσα με μια μακρόστενη μεγάλη προθήκη όπου εκτίθεται ένα πολύ μικρό μέρος του ιστορικού αρχείου του μουσείου, το οποίο περιλαμβάνει έγγραφα και ντοκουμέντα από την εποχή της ίδρυσής του μέχρι τις μέρες μας. Στην τελευταία αίθουσα, δεξιά της προηγούμενης, θα βρείτε πληροφορίες για τους δωρητές του μουσείου και τις αντίστοιχες προθήκες με τα σπουδαιότερα νομίσματα αυτών των δωρεών. Η μεγαλύτερη δωρεά που έγινε στο μουσείο, και η οποία, σημειωτέον, αποτέλεσε τον αρχικό πυρήνα της συλλογής του, ήταν τα περίπου 20.000 νομίσματα, αρχαία και νεότερα, καθώς και θαυμάσια νεότερα μετάλλια, των Hπειρωτών εμπόρων Ζωσιμάδων. Tο μεγάλο πορτρέτο ενός εξ’ αυτών, του Νικόλαου Ζωσιμά, έργο του Νικηφόρου Λύτρα, υπάρχει στην ίδια αίθουσα. Ακολουθούν οι παρουσιάσεις των δωρεών του Δημήτριου Τζιβανόπουλου, η οποία αποτελείται από 109 δακτυλιόλιθους διαφόρων εποχών, προσαρμοσμένους σε χρυσούς νεοτερικούς δακτυλίους, του Κωνσταντίνου Καραπάνου, με ευρήματα από τη μινωική εποχή μέχρι και το 17ο αι., του Αλέξανδρου Μουρούζη, του Ιωάννη Δημητρίου, με 10.000 νομίσματα των Πτολεμαίων βασιλέων και της Αιγύπτου από την εποχή της ρωμαιοκρατίας, του Αλέξανδρου Σούτζου με 2.355 νομίσματα, του Γρηγόριου Εμπεδοκλέους, του Ιωάννη Κινδύνη, η οποία καλύπτει γεωγραφικά σχεδόν όλο τον αρχαίο κόσμο, των Λεωνίδα και Περικλή Ζαρίφη, που αποτελείται από 919 ρωμαϊκά και ελληνορωμαϊκά νομίσματα, της Λουίζας Ριανκούρ, του Ηλία Κάντα, με βυζαντινά νομίσματα, και του Πέτρου Πρωτονοτάριου. Το μουσείο διαθέτει αίθουσα προβολών και ένα μικρό πωλητήριο, όπου διατίθενται αντίγραφα νομισμάτων, βιβλία, ημερολόγια και κάρτες. Tο Nομισματικό Mουσείο, σε συνεργασία με το Tμήμα Nομισμάτων και Mεταλλίων του Bρετανικού Mουσείου, έχει οργανώσει και ένα δεύτερο ολόκληρο μουσείο στο διαδίκτυο, στη διεύθυνση http://www. culture.gr/nm/presveis/. Σε αυτό το εξαιρετικά σχεδιασμένο εικονικό μουσείο παρουσιάζεται η ιστορία του νομίσματος από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, με έμφαση στην εξέλιξη του κοινού νομίσματος. Στις εφτά «αίθουσές» του θα βρείτε τις θεματικές ενότητες για την εποχή πριν την ανακάλυψη του νομίσματος, για τα αρχαία και τα σύγχρονα κοινά και διεθνή νομίσματα, και για τις ομοσπονδίες και τις συμμαχίες των κρατών της αρχαιότητας, όπως η Aιτωλική και η Aχαϊκή, που είχαν εκδώσει κοινά νομίσματα προκειμένου να εξυπηρετούνται καλύτερα στις συναλλαγές τους. Tα κείμενα αυτού του ηλεκτρονικού μουσείου συνοδεύονται από φωτογραφίες νομισμάτων, πληροφορίες για κάθε ιστορική περίοδο ξεχωριστά, πορτρέτα ιστορικών προσώπων που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διάδοση διεθνών νομισμάτων, καθώς επίσης και από ένα πλήθος συμπληρωματικών πληροφοριών, όπως γλωσσάρι, βιβλιογραφία και χάρτες. Εξωτερική άποψη του Νομισματικού Μουσείου Αθηνών. Πίσω όψη ασημένιου δεκάδραχμου (4ος αι. π.Χ.), από τις Συρακούσες (Νομισματικό Μουσείο Αθηνών). Μερική άποψη της τρίτης αίθουσας του Νομισματικό Μουσείο Αθηνών. Τμήμα της τρίτης αίθουσας, στο Νομισματικού Μουσείου Αθηνών· ανάμεσα στα εκθέματα ξεχωρίζει η συλλογή από σιδερένιους οβελούς, που βρέθηκαν στο ναό της Ήρας στο Άργος. Τμήμα της τέταρτης αίθουσας, στο Νομισματικού Μουσείου Αθηνών, η οποία αποτελείται από πέντε θεματικές ενότητες. Τμήμα της πέμπτης αίθουσας, στο Νομισματικό Μουσείο Αθηνών, στην οποία αναπτύσσεται η θεματογραφία των νομισμάτων που χρησιμοποιούσαν οι λαοί της Μεσογείου κατά τη διάρκεια της αρχαιότητας. Μερική άποψη της αίθουσας με το αρχειακό υλικό του Νομισματικού Μουσείου Αθηνών. Προθήκη της έκτης αίθουσας, στο Νομισματικό Μουσείο Αθηνών. Μπροστινή όψη ασημένιου αθηναϊκού τετράδραχμου (440-420 π.Χ.), με την κεφαλή της Αθηνάς (Νομισματικό Μουσείο Αθηνών). Μπροστινή όψη χρυσού στατήρα (4ος αι. π.Χ.), από το Παντικάπαιο Ταυρικής (Κριμαία), που εικονίζει τη κεφαλή του Πανός (Νομισματικό Μουσείο Αθηνών). Πίσω όψη ασημένιου αθηναϊκού τετράδραχμου (440-420 π.Χ.), με τη γλαύκα (Νομισματικό Μουσείο Αθηνών).